Γράφει ο Ντίνος Αλεξάκος
Στη Δυτική όχθη του Ευρώτα, πάνω σε συμπαγή ακροκορφή , ύψους 100 μέτρων, με επίπεδη στα νοτιοδυτικά της πεδιάδα, κατάλληλη για παραγωγή δημητριακών και με όριο στα Ανατολικά του την κοίτη του Ευρώτα, εκεί ακριβώς που είναι αδύνατο να διαγνωσθεί με βεβαιότητα, αν καταλήγει ο μεγαλόπρεπος και πολύκορφος Ταΰγετος ή ξεκινά ο μειλίχιος και εύοσμος Πάρνωνας, είναι κτισμένο το ΠΑΡΔΑΛΙ, οι κήποι των 15 από τα 48 σπίτια του καταλήγουν στην κοίτη του Ευρώτα.
Το από πού πήρε το όνομά του το χωριό είναι δύσκολο με βεβαιότητα να ειπωθεί, γιατί, η κρατούσα άποψη πως το όνομά του προέρχεται από το επώνυμο του με το επώνυμο ΠΑΡΔΑΛΗ επιστάτη του Υδραίου φιλικού και αγωνιστή του 1821 Παναγιώτη Σέκερη, στον οποίο παραχωρήθηκε η όλη περιοχή- τσιφλίκι, που περικλείεται από τον Πελλανιώτικο και Καστανιώτικο κάμπο από τους δασωμένους λόφους ΜΠΟΥΤΣΙΚΟΡΑΧΗ- ΚΟΚΛΑΣ- ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΡΑΧΗ- ΚΕΦΑΛΑΣ- ΚΟΙΤΗ ΕΥΡΩΤΑ και πέραν αυτού με το βουνό ΚΟΥΡΕΜΕΝΟΣ ύψους 686 μ. έρχεται σε αντίθεση με τη Βενετσάνικη καταγραφή του έτους 1700, όπου σε Χάρτη της Επαρχίας Τσακωνιάς του Μωρέα, αναφέρεται μεταξύ των χωριών της Επαρχίας αυτής Βαρβίτσα, Βουτιάνοι, Βρέσθενα, Αγριακόνα, Κολλίνες και το ΠΑΡΔΑΛΙ, πράγμα που σημαίνει ότι στη σημερινή του θέση υπήρχε Βυζαντινός οικισμός ή χωριό.
Άλλη άποψη δέχεται ότι το ΠΑΡΔΑΛΙ, αποτελεί παραφθορά της λέξης "ΑΡΔΑΛΙ" που παράγεται από το Ομηρικό ρήμα ΑΡΔΩ (αρδεύω, ποτίζω) και σημαίνει, δημιουργία πρόχειρου αναχώματος για την εκτροπή της ροής ύδατος.
Ενισχύεται η άποψη αυτή από το γεγονός ότι στη νοτιοανατολική ακροκορφή του βράχου από το Παρδάλι, αρχίζει η Κοιλάδα του εισερχόμενου στη Λακωνία από την Αρκαδία Ευρώτα. Από το σημείο αυτό της κοίτης του Ευρώτα ήταν και είναι εύκολη η δια κατασκευής φράγματος διοχέτευση με αυλάκι νερού από τον Ευρώτα για άρδευση του κάμπου του Παρδαλίου.
Η τοποθεσία όπου το Παρδάλι που αποτελεί ένα φυσικό οχυρό, ήταν μεγάλης στρατηγικής σημασίας καθόσον προστάτευε από Βορρά και τη Σπάρτη από τις επιδρομές των εχθρών της Τεγεατών αλλά και τις αναβλύζουσες πηγές του Ευρώτα, ήτοι τα δύο (2) κεφαλάρια, το Σεντενίκο, το Ζορό και τη Λαγγεία Πηγή σημερινό Βιβάρι, από τις οποίες και η πόλη της Σπάρτης υδρεύετο και η Κοιλάδα αρδεύετο.
Μάλιστα ο Παυσανίας επισκέφθηκε την Πελλάνα τον 2ο μ.Χ. το επιβεβαιώνει στο βιβλίο του ΛΑΚΩΝΙΚΑ όπου αναφέρει: "Προϊόντι δε ως επί την Πελλάναν Χαράκωμα εστίν ονομαζόμενο και μετά τούτο Πελλάνα πόλις αρχαίον", ήτοι σε μετάφραση: "Προχωρώντας προς την Πελλάνα συναντάμε το ονομαζόμενο ΧΑΡΑΚΩΜΑ και μετά τούτο την αρχαία πόλη Πελλάνα". Η καταγραφή αυτή του Παυσανία, η οποία συμπίπτει απόλυτα και με τη μορφολογία του εδάφους και με την παράλληλη με την κοίτη του Ευρώτα κατεύθυνση της οδού Σπάρτης- Πελλάνας και με την απόσταση ΣΠΑΡΤΗ- ΧΑΡΑΚΩΜΑ- ΠΕΛΛΑΝΑ στάδια 100 ή 20 χιλιόμετρα, επιβεβαιώνει ότι το υπό τούτου αναφερόμενο ΧΑΡΑΚΩΜΑ ταυτίζεται και συμπίπτει με το σημερινό Παρδάλι, που απείχε και απέχει 10 στάδια ή 2 χιλιόμετρα από την Πελλάνα.
Άλλωστε τα αναφερθέντα από αλέτρι από τη νότια απόληξη της ακροκορφής όπου το Παρδάλι το έτος 1945 και 1948 αρχαία αντικείμενα από τη θέση "ΠΑΛΙΟΥΡΙ" χέρι κρατώντας δίσκο και από τη θέση "ΑΡΜΑΚΑΣ" πλήρες σύστημα άρδευσης, επιβεβαιώνουν και τον Παυσανία και τους εμπειρότατους ΑΡΧΑΙΟΚΑΠΗΛΟΥΣ, που ισχυρίζονται ότι όπου υπάρχει θάμνος ΠΑΛΙΟΥΡΙ υπάρχουν και αρχαία.
ΠΡΩΤΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΑΣΧΟΛΙΕΣ- ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Γενικώς οι κάτοικοι του Παρδαλίου φημίζονται για την εργατικότητά τους, την εντιμότητά τους, το κέφι τους, το φιλότιμό τους και προ παντός το αστείρευτο χιούμορ τους. Η θέση του χωριού, ο εύφορος κάμπος του, οι πηγές του αλλά προ παντός τα κατά καιρούς ανασυρόμενα κεραμεικά και άλλα αντικείμενα αποδεικνύουν ότι η περιοχή εκατοικείτο από παλιά.
Η Βενετσάνικη καταγραφή και ο χάρτης του 1700, που παραθέτει ο ιστορικός Θάνος Βαγενάς στο βιβλίο του ΧΡΟΝΙΚΟ ΚΟΛΛΙΝΩΝ ΑΡΚΑΔΙΑΣ, στον οποίο αναφέρεται το BARDALI, το πιστοποιεί. Ακόμη η πρωτότυπη και ιδιόρρυθμη εκκλησία της Παναγίας που λειτουργεί ως Κοιμητήριο, που το δάπεδό της είναι 1 μέτρο κάτω από το έδαφος και που είχε είσοδο από το νότο και όχι από ανατολάς, σημαίνει ότι το Παρδάλι κατά τη Βυζαντινή περίοδο αναμφίβολα εκατοικείτο.
Άλλωστε η παράδοση λέει, ότι κατά την προ της επαναστάσεως του 1821 εποχή, στο Παρδάλι είχαν εγκατασταθεί για να καλλιεργούν τον εύφορο κάμπο του Παρδαλίου και να βόσκουν τα γίδια τους οι ορεσίβιοι Κολλινιάτες μεταξύ των οποίων και οι Ανδρέας Μερεκούλιας, ο Ηλίας Αλεξάκος, ο Βασίλειος Αλαφόγιαννης και ο Γεώργιος Σκρεπέτης, οι οποίοι ανασύστησαν στην όχθη του Ευρώτα τον οικισμό Παρδάλι όπως άλλοι Κολλινιάτες τα Αχούρια.
Οι Κολλινιάτες αυτοί, ως απόγονοι των φοβερών μαχητών ΣΚΙΡΙΤΩΝ, με πρωταγωνιστή το ΓΙΑΝΝΑΚΗ Ανδρέα ΜΕΡΕΚΟΥΛΙΑ, στην επανάσταση του 1821 τάχθηκαν, υπό τον Στρατηγό ΓΙΑΤΡΑΚΟ και τον οπλαρχηγό από τη Λογκάστρα ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟ, στην υπηρεσία της πατρίδας.
Οι Παρδαλιώτες με τον Καπετάνιο τους ΓΙΑΝΝΑΚΗ ΜΕΡΕΚΟΥΛΙΑ, έλαβαν μέρος σε όλες τις αποφασιστικές για την επιτυχία της Επανάστασης του 1821 μάχες, (πολιορκία Τρίπολης, Ναυπλίου, Κορίνθου, Παλαιών Πατρών, Δερβενακίων, Αλμυρού, Δυρραχίου, δαβιάς, Βερβένων, Πέτα, Κομπότι, πολιορκία Αθηνών κ.λπ.) όπως αυτό προκύπτει από το από 7-9-1846 Πιστοποιητικό 74 στρατιωτών του, μεταξύ των οποίων και οι Παρδαλιώτες Αναστάσης Μερεκούλιας, Γεώργιος και Αποστόλης Λαφογιάννης, Παναγιώτης Αλεξάκος, Θανάσης και Γεώργιος Σκρεπέτης, που το επικυρώνει και ο Δήμαρχος Καλτεζών Γ. Αποστολόπουλος (ΑΧΚΒ με αριθμό μητρώου 13901) και από Πιστοποιητικό του Στρατηγού Γιατράκου και Συν/ρχη Π. Βαρβιτσιώτη και αιτήσεις προς τις Αρχές του ΓΙΑΝΝΑΚΗ ΜΕΡΕΚΟΥΛΙΑ.
Όμως, επειδή ουδέποτε ο Παρδαλιώτης αυτός Καπετάνιος "αποζημιώθηκε" για όσα στην πετρίδα πρόσφερε, το έτος 1848, όταν ο από την Τρίπολη καταγόμενος χρηματοδότης και φιλικός της Επανάστασης Π. Σ¨εκερης, έλαβε ως αποζημίωσή του το ΤΣΙΦΛΙΚΙ του Παρδαλίουκαι έκτισε και Πύργο, που και μέχρι σήμερα φέρει το όνομα "Ο ΠΥΡΓΟΣ ΤΟΥ ΣΕΚΕΡΗ" και εγκατέστησε για επιστασία του Τσιφλικίου του τον επονομαζόμενο Παρδάλη εκ του οποίου δήθεν πήρε το χωριό το όνομά του, ο Γιαννάκης Μερεκούλιας, όχι μόνον τα κτήματα που πριν από την Επανάσταση κατείχε στο Παρδάλι δεν παρέδωσε όπως έπραξαν οι άλλοι συγχωριανοί του, οι οποίοι έγιναν σέμπροι του Σέκερη, αλλά "επαναστάτησε" για την άνω απόφαση του Κράτους.
Έτσι, αφού οι Παρδαλιώτες δε συμφώνησαν μαζί του να διώξουν το Σέκερη από το Παρδάλι, έφερε και εγκατέστησε στη Βορειοανατολική πλευρά του βουνού ΚΟΥΡΕΜΕΝΟΣ από τη Βλαχοκερασιά τους συγγενείς της γυναίκας του Πατσιλιβαίους και τους φίλους του, Πετρόπουλο, Μπιστόλα, Σκούφη, Στρατηγόπουλο και άλλους και αφού έκτισε και δικό του Πύργο απέναντι ακριβώς από τον πύργο του Σέκερη, κατέλαβε με τη βοήθειά τους εκτός από την πλαγιά του ΚΟΥΡΕΜΕΝΟΥ και το 1/4 του κάμπου του Παρδαλίου, αναγκάζοντας έτσι το Σέκερη, να πουλήσει όσο κι όσο το τσιφλίκι του στους Παρδαλιώτες αλλά και σε Αλευρίτες και Γεωργιτσάνους.
Μάλιστα ο ΜΕΡΕΚΟΥΛΙΑΣ ως έντιμος αγωνιστής και δίκαιος άνθρωπος, με δική του πρωτοβουλία, μοίρασε μιας και το 1850 δεν υπήρχαν ρολόγια, το νερό της πηγής ΤΟΥ ΛΕΥΚΟΥ από την οποία αρδεύεται ο κάμπος του Παρδαλίου, σε 14, 1/2 ημερονύκτια εκ των οποίων έλαβε μόνο τα 2 1/2, ώστε με τη σοφή αυτή διανομή, όλοι οι κύριοι ποτιστικού αγρού και ποτίζουν τη μία φορά μέρα και την άλλη νύκτα και έχουν για κάθε κτήμα τις ανάλογες στην έκταση του αγρού του ώρες ποτίσματος.
Αυτό το σύστημα άρδευσης είναι σοφό και ακριβοδίκαιο και χρήζει μελέτης.
Οι κάτοικοι του σημερινού χωριού, ήτοι οι άνω αρχικές οικογένειες Αλεξάκου, Αλαφόγιαννη, Μερεκούλια, Σκρεπέτη, Ζιάβρα, Ψυχόπαιδα και οι γαμπροί τους, Γ. Μιχαλόπουλος, Κ. Μοιράγιας, Η. Περδίκης, Ι. Πατσιλίβας, Π. Βορίλας, Δ. Κορκανάς, Ι. Σκαφιδάς, Π. Βέργαδος, Δ. Τουρνάς, ζούσαν και ζουν από τη γεωργία και τη μικροοικόσιτη κτηνοτροφία. Όμως μετά την απελευθέρωση της Χώρας μας από τους Γερμανούς, πολλές οικογένειες μετανάστευσαν σε Αμερική, Καναδά και Αυστραλία όπου και προοδεύουν.
Οι εναπομείναντες για να αποφύγουν τα απιδιά τους τη φτώχεια και τις στερήσεις σπούδασαν τα παιδιά τους ώστε σήμερα το Παρδάλι να υπερηφανεύεται για τους 5 Δικηγόρους του, τους 2 γιατρούς του, τους 3 δασκάλους του, τους 18 δημοσίους υπαλλήλους του, τους επιχειρηματίες του και τους τεχνίτες του.
Η εργατικότητα, η εντιμότητα και το φιλότιμο είναι το βασικό γνώρισμα του κάθε Παρδαλιώτη. Είναι αξιοθαύμαστοι, αξιαγάπητοι και άξιοι. Απόδειξη της αξιοσύνης τους είναι οι πράξεις τους και οι προσφορές τους όχι μόνο στο χωριό τους αλλά και στα κοινά γενικότερα αφού, και ο πρώην Νομάρχης και Περιφερειάρχης Αττικής Νίκος Μιχαλόπουλος και ο πρώην Δήμαρχος Σπάρτης Χρήστος Πατσιλίβας και ο νυν Αντιδήμαρχος Σπάρτης Απόστολος Σκρεπέτης, αλλά και ο πρώην Αντιδήμαρχος Κων/νος Σκρεπέτης, Παρδαλιώτες είναι. Και επίσης και οι 30 Παρδαλιώτες που ζουν στην Αθήνα και οι 50 που ζουν στη Σπάρτη, από το έτος 1983 και μέχρι σήμερα έχουν καταφέρει δια των Συλλόγων τους όχι μόνον να δείχνουν την αγάπη τους για το χωριό τους αλλά και να το προβάλλουν. Το τρικούβερτο γλέντι που γίνεται στο Παρδάλι στις 23 Αυγούστου είναι μια τρανή απόδειξη προσφοράς και προβολής.
Οι Παρδαλιώτες είναι λίγοι αλλά αξίζουν γιατί κάνουν πολλά. Οι πλακόστρωτοι δρόμοι, η τεράστια επιβλητική Πλατεία του, που το χώρο της ο Αείμνηστος Παρδαλιώτης ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΕΡΕΚΟΥΛΙΑΣ "ΑΙΩΝΑΣ", δώρισε στο Σύλλογο Παρδαλιωτών της Αθήνας καλλώπισε ο Δήμος Πελλάνας και οι απαστράπτουσες τέσσερις Εκκλησίες του, είναι τρανή απόδειξη της Παρδαλιώτικης αλληλεγγύης και προσφοράς.
Μάλιστα επειδή οι Παρδαλιώτες έχουν συνειδητοποιήσει ότι ο οικισμός, κοινώς ως παρελκόμενο ανέκαθεν κάποιας κοινότητας ή Δήμου, μόνο αν παλέψουν από μόνοι τους ικανοποιούνται οι ανάγκες τους και επιλύονται τα προβλήματά τους, φρόντισαν να έχουν πάντοτε ως μπροστάρη τους κάποιον Παρδαλιώτη.
Έτσι κατά το 1821 είχαν το Γιαννάκη Μερεκούλια. Κατά τα έτη 1940-1983 τον ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΗ ΜΙΧΑΛΟΧΡΗΣΤΑ, ο οποίος όχι μόνο ιερουργούσε αλλά συμβούλευε και καθοδηγούσε ώστε ο επάρατος εμφύλιος πόλεμος να αφήσει αλώβητο το Παρδάλι και να αποφευχθεί ο μεταξύ των Παρδαλιωτών- Καστανιωτών απειλούμενος σκοτωμός, όταν τα έτη 1943- 44 εξ αιτίας της απαγόρευσης από την κοινότητα Καστορείου να βόσκουν τα ζώα τους οι Παρδαλιώτες στα κοινοτικά λειβάδια.
Και ήταν Εκείνος που συγκρούστηκε με τοπικούς άρχοντες, που αυτοδίκησε σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως κατά τη διάνοιξη του δρόμου Πελλάνας- Παρδαλίου, αλλά και που με δικές του πρωτοβουλίες και ο Άγιος Χαράλαμπος ανεγέρθηκε το 1976 και ο Άγιος Δημήτριος αγιογραφήθηκε και το κτίσμα για τη στέγαση του Αγροτικού ιατρείου στο Παρδάλι κατασκευάστηκε και το Δημοτικό Σχολείο, από το οποίο αποφοίτησαν 300 παιδιά, λειτούργησε μέχρι το 1992.
Έκτοτε, ήτοι μετά τον κατά το έτος 1983 θάνατό του, οι Παρδαλιώτες έχουν ως μπροστάρη τους τον εκάστοτε πρόεδρο του Πολιτιστικού Συλλόγου του χωριού.
Το Παρδάλι είναι ένα μικρό χωριό με μεγάλη όμως ιστορία και προσφορά. Οι μόνιμοι κάτοικοί του και οι διαμένοντες στη Σπάρτη και την Αθήνα και οι ξενιτεμένοι στην Αμερική, Καναδά το λατρεύουν, το φροντίζουν και το προβάλλουν. Αξίζει να το επισκεφθεί κανείς για να νιώσει και αισθανθεί το Παρδαλιώτικο φιλότιμο και την απλή μα εγκάρδια περιποίηση.
ΙΟΥΝΙΟΣ 2011
Ν.Α.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ:
Τα στοιχεία που αναφέρονται προέρχονται:
1) Από το Βιβλίο ΧΡΟΝΙΚΑ ΤΩΝ ΚΟΛΛΙΝΩΝ του Θάνου Βαγενά.
2) Από το προς έκδοση Βιβλίο του Δάσκαλου Νικ. Μιχαλόχρηστα.
3) Από Διηγήσεις ηλικιωμένων Παρδαλιωτών. Και
4) Από Βιώματα του γράφοντος.
