Πολλοί ερωτούν εάν η περιοχή μας παρουσιάζει αρχαιολογικό ενδιαφέρον που να ανάγεται στον απώτερο χρόνο, και εάν υπάρχουν σχετικές αποδείξεις. Και εννοούμε την περιοχή που περιλαμβάνεται μεταξύ των ορίων Βορδώνιας - Καστρίου- Περιβολίων και μέχρι των ορίων του Ευρώτα. Δεν αναφερόμεθα στην ΓΙελλάνα και Πέραν αυτής γιατί η αρχαιότητά τους είναι γνωστή και έχει αποδειχθεί με διάφορες άνασκαφές που έγιναν. Άλλα κτίσματα, μνημεία, ή και σωρός από πέτρες που να πιστοποιούν ένα ιστορικό παρελθόν του χώρου που κατέχουμε δεν βρέθηκαν μέχρι σήμερα.

Όπως έχω γράψει ολόκληρη η στρατηγική της επαναστατημένης ορεινής Καστανιάς, που, σε όλη την περίοδο της τουρκοκρατίας, αποτελούσε ελεύθερη περιοχή, στηριζόταν στις δυο ελεγχόμενες, από «καραούλια», στενές διαβάσεις- χαράδρες, και στην καλά φυλαγμένη προσπέλαση από τον Άγιο Νικόλα. Η ιστορία της σπηλιάς με την ονομασία «Κρυφό Πανεθυράκι” που είναι στη βορεινή πλευρά της βουνοπλαγιάς υπεράνω του “Καστανιώτη», αποτελεί έναν από τους πιο γοητευτικούς θρύλους.

Συνεχώς ερευνούσα τα Αρχεία της επαναστάσεως του '21, για να επισημάνω τη μαχητική προσφορά στο κίνημα, ενός ιερέα του χωριού μας, του μακαριστού Νικολάου Παπαγεωργίου. Ήταν γαμβρός του οπλαρχηγού του Καστριού Γ. Δημητρακόπουλου - Δημητρακάκη και όπως δείχνει και το επίθετό του, γιός ιερέα, του Γεωργίου, αγνώστου σε μας επιθέτου.

Στην περιοχή μας ήκμασαν, μαζί με το σημερινό, τέσσερις πολίχνες-κωμοπόλεις που η μία διαδεχόταν την άλλη, έπειτα από κάποια καταστροφή του εχθρού που γινόταν εκεί.

Ένας κατάλογος σε παλιό ευαγγέλιο

Στην πρώτη σελίδα του «Θείου και Ιερού Ευαγγελίου»- έκδοσις Βενετίας, εκ της ελληνικής τυπογραφίας του Φοίνικος, έτος 1852- που βρίσκεται στον ναΐσκο «Άγιος Νικόλαος» του κοιμητηρίου της κωμοπόλεως Καστορίου, ανώνυμος ιερεύς ή άλλος φιλίστωρ, με ημερομηνίαν 6 Αυγούστου 18, αναγράφει όλα τα ονόματα των ιερέων, προφανώς δια να μείνουν εις την ιστορίαν και εις την μνήμην των επιγενομένων αλλά και δια να μνημονεύονται υπό του ιερέως εις τας καθιερωμένας ημέρας των δεήσεων υπέρ των ψυχών.