Όπως έχω γράψει ολόκληρη η στρατηγική της επαναστατημένης ορεινής Καστανιάς, που, σε όλη την περίοδο της τουρκοκρατίας, αποτελούσε ελεύθερη περιοχή, στηριζόταν στις δυο ελεγχόμενες, από «καραούλια», στενές διαβάσεις- χαράδρες, και στην καλά φυλαγμένη προσπέλαση από τον Άγιο Νικόλα. Η ιστορία της σπηλιάς με την ονομασία «Κρυφό Πανεθυράκι” που είναι στη βορεινή πλευρά της βουνοπλαγιάς υπεράνω του “Καστανιώτη», αποτελεί έναν από τους πιο γοητευτικούς θρύλους.

Πολλοί ερωτούν εάν η περιοχή μας παρουσιάζει αρχαιολογικό ενδιαφέρον που να ανάγεται στον απώτερο χρόνο, και εάν υπάρχουν σχετικές αποδείξεις. Και εννοούμε την περιοχή που περιλαμβάνεται μεταξύ των ορίων Βορδώνιας - Καστρίου- Περιβολίων και μέχρι των ορίων του Ευρώτα. Δεν αναφερόμεθα στην ΓΙελλάνα και Πέραν αυτής γιατί η αρχαιότητά τους είναι γνωστή και έχει αποδειχθεί με διάφορες άνασκαφές που έγιναν. Άλλα κτίσματα, μνημεία, ή και σωρός από πέτρες που να πιστοποιούν ένα ιστορικό παρελθόν του χώρου που κατέχουμε δεν βρέθηκαν μέχρι σήμερα.

Το παρελθόν του χωριού μας δεν υπήρξε άγονο. Είχαν γίνει πολλά κοινωφελή έργα. Κυρίως είχε λυθεί το πρόβλημα της υδρεύσεως. Όπως γνωρίζουν οι παλαιότεροι, η ύδρευση από την πηγή του Αγιάννη, τους χειμερινούς μήνες διακόπτονταν λόγω των κατολισθήσεων που γίνονταν στο σημείο που είναι κάτω από τ' αλώνι του Αγιονικόλα, και αποσύρονταν οι ξύλινες κάναλες. Τότε το χωριό υδρευόταν από την χειμερινή πηγή Κούρνιζα, απ' όπου και η ονομασία του χαντακιού που πρόκειται να καλυφθεί τώρα.

Σαν τα πουλιά (2/2/1984)

Σαν τα πουλιά πετάξατε στης γης την κάθε άκρη
κι ερήμωσε η γειτονιά και το στενό σοκάκι.
Στο όμορφο τ’ αλώνι μας μπουλούκια τα παιδιά,
τρέχανε και πηδούσανε, θυμάμαι, τι χαρά!!!

Υπάρχουν και στη Λακωνία χωριά που το όνομά τους το οφείλουν σε κάποιο δέντρο, Καστανιά, Γκοριτσά, Πλατάνα, Απιδιά κ.ά. Κάποιο ριζιμιό δέντρο που κυριαρχούσε στην περιοχή, έδωσε το όνομά του και στα λίγα σπίτια-καλύβια στην αρχή που χτίστηκαν εκεί. Έτσι είχαμε και Καστανιά χωριό, την Κάτω και την Απάνω στο βουνό. Μια ψηλή και με χοντρό κορμό καστανιά φαίνεται πως ήταν ο ανάδοχος του χωριού μας. Προηγούμενα δεν υπήρχε χωριό με το όνομα αυτό. Είχαμε στα Βυζαντινά χρόνια τη Χώρα (Παλιόχωρα) και τα Μεσονήσια που αργότερα αποτέλεσαν το Καστρίτζι από το κάστρο που είχε χτιστεί στην πλαγιά του Ταΰγετου.