header kastoreioportal copy1

Οι Λέξεις μας: Α-μπε-μπα-μπλον

kryftotn

Ένα ρυθμικό τραγουδάκι που λέγαμε παιδιά, όταν θέλαμε να τα «βγάλουμε», δηλαδή να διαλέξουμε ποιος θα τα «φυλάξει» στο κρυφτό, ποιος θα κάνει τη μάνα, γενικά ποιος θα έχει κάποιο ρόλο.
Σε κάθε συλλαβή αυτός που έλεγε το τραγουδάκι χτυπούσε το στήθος κάθε παιδιού με τη σειρά και σε όποιο χτυπούσε η τελευταία συλλαβή, αυτό θα επιλεγόταν για να ξεκινήσει το παιχνίδι ή να τα φυλάξει κ.λπ.


Όμως από πού κρατάει η σκούφια του;
Η προέλευσή του είχε ανοίξει μια μικρή διαδικτυακή συζήτηση πριν δέκα χρόνια:
Κατά την πρώτη εκδοχή, που προέρχεται από τη σελίδα http://www.anixneuseis.gr και το άρθρο «Η διαχρονικότητα της ελληνικής γλώσσας είναι αδιαμφισβήτητη και αυταπόδεικτη» (ο σύνδεσμος σήμερα είναι νεκρός που ίσως κάτι δείχνει), "η όλη. στιχομυθία, προήρχετο από παιδικό παιχνίδι1 που έπαιζαν οι Αθηναίοι Παίδες (και ου μόνον.), και ταυτόχρονα εγυμνάζοντο στα μετέπειτα αληθινά πολεμικά παιχνίδια".
Κατά το άρθρο, "Τι έλεγαν λοιπόν οι αντιπαρατιθέμενες παιδικές ομάδες, που τόσον παραφράσθηκε από τους μεταγενέστερους?? Ιδού η απόδοση: «Απεμπολών, του κείθεν εμβολών» (επαλαμβανόμενα με ρυθμό, εναλλάξ από την δείθεν επιτιθέμενη ομάδα)
Τι σήμαιναν ταύτα? Μα..απλά ελληνικά είναι! « Σε απεμπολώ, σε αποθώ, σε σπρώχνω, πέραν (εκείθεν) εμβολών σε (βλ. έμβολο) με το δόρυ μου, με το ακόντιό μου».
Η άμεση, και ειρωνική, απάντηση ήρθε γρήγορα από το ιστολόγιο https://sarantakos.wordpress.com/2012/10/12/portokalos/ με ανάρτηση υπό τον τίτλο Το αμπεμπαμπλόμ είναι αρχαίο! (σοβαρή υποψηφιότητα για το Βραβείο Πορτοκάλος).
Στον πάρα πάνω σύνδεσμο θα τη διαβάσετε ολόκληρη.

Όμως...
Υπάρχει κι άλλο όμως; θα αναρωτηθείτε, και δικαίως.
Ειδικά και σε σχέση με τις πρώτες λεξούλες (ή λέξη;) α-μπε-μπα-μπλον ή μπλομ, μια προσεκτικότερη ματιά στη γλώσσα πριν 3000 χρόνια θα βρει ενδιαφέρουσες, αν όχι και προβοκατόρικες, ομοιότητες.
Η λέξη συμπίπτει σχεδόν ηχητικά αλλά και σημασιολογικά με το αμπεπαλών, που είναι μετοχή αορ. β΄ του ρ. πάλλω (= κάνω μικρές γρήγορες κινήσεις, σείω, κραδαίνω).
Κατά το Liddell Scott: Πάλλω, έπαλλον και πάλλον, αόριστ. έπηλα και πεπαλών, τύποι που συναντώνται στον Όμηρο, Ευριπίδη, Σοφοκλή, Αισχύλο, Αριστοφάνη κ.α. Συνήθως χρησιμοποιείται το σύνθετο αναπάλλω με ποιητικό τύπο το αμπάλλω που σημαίνει κινώ το δόρυ εμπρός, πίσω. «Αμπάλλω κώλα», κινώ τήδε κακείσε (δώθε κείθε) τα μέλη του σώματος και αμπάλλομαι, ανατινάσσομαι.
Μία σημασία του ρήματος που μας ενδιαφέρει εδώ είναι, σείω τους κλήρους εντός περικεφαλαίας έως ότου τιναχθεί κάποιος απ’ αυτούς έξω (κλήρους εν κυνέη χαλκήρει πάλλον).
Πάλος (εκ του πάλλω) είναι ο κλήρος που εκπηδά από την σειόμενη περικεφαλαία.

Κατά τον Χόφμαν ο τύπος αμπεπαλών είναι μτχ. Αορίστου β΄ του πάλλω (=σείω, κραδαίνω, τινάσσω) και πάλος είναι ο κλήρος που αναπηδά από την παλλόμενη περικεφαλαία.

Κατά το Γουδιανό ετυμολογικό λεξικό της ελληνικής γλώσσας αμπεπαλών, που σημαίνει διασείσας, κινήσας, είναι μετοχή Αορίστου β΄ του ρ. αναπάλλω, διότι οι Ίωνες συνήθιζαν στα ρήματα και τις μετοχές να κάνουν αναδιπλασιασμό.

Κατά Σουίδα: αναπάλλει =αναπηδά, ανασείει και αναπήλας =ανακινήσας. Παλλόμενον το αλλόμενον, το κληρούμενον.

Ησύχιος: πάλλειν, το κινείν, πηδάν, κληρούν, κραδαίνειν. Πάλλεσθαι το κληρούσθαι, το άλλεσθαι.

Στους «Επτά επί Θήβας» του Αισχύλου στιχ. 458 λέει: «τρίτου γαρ Ετεόκλου, τρίτος πάλος εξ υπτίου πήδησεν ευχάλκου κράνους» δηλ. του Ετεοκλή που ήταν τρίτος, ο τρίτος κλήρος πήδηξε από το ανάσκελο χάλκινο κράνος.

Στις Ηροδότου Ιστορίες βιβλ. 3 128 1 «…ἐρίζοντας δὲ Δαρεῖος κατελάμβανε κελεύων πάλλεσθαι· παλλομένων δὲ λαγχάνει ἐκ πάντων Βαγαῖος ὁ Ἀρτόντεω. [3.128.2] λαχὼν δὲ ὁ Βαγαῖος ποιέει τάδε… » δηλ. επειδή διαφωνούσαν (ποιος θα σκοτώσει τον Οροίτη) ο Δαρείος τους επέβαλε να ρίξουν κλήρους, και από όλους έτυχε ο Βαγαίος του Αρτόντου που αφού έλαχε έκανε τα εξής…

Στη ραψ. Γ στιχ. 315 της Ιλιάδας «αυτάρ έπειτα κλήρους εν κυνέη χαλκήρει πάλλον ελόντες…» δηλ. ανακινούσαν κλήρους σε περικεφαλαία χάλκινη, και στιχ. 355 «και αμπεπαλών προΐει δολιχόσκιον έγχος» δηλ. και αφού ανέσεισε (έπαλλε) το δόρυ με το μακρύ κοντάρι το στέλνει εμπρός…

Στη ραψ. Χ της Ιλιάδας στιχ. 352 «αν δ’ έβαν ες δίφρους, εν δε κλήρους εβάλοντο, πάλλει Αχιλλεύς, εκ δε κλήρος θόρε Νεστορίδαο Αντιλόχου» δηλ. ανέβηκαν στις άμαξες, έριξαν κλήρους, τους σείει ο Αχιλλέας και αναπήδησε ο κλήρος του Αντιλόχου γιου του Νεστορίδη.

Στη ραψ. Η της Ιλιάδας στιχ. 171-189 εννέα άριστοι Αχαιοί που ήθελαν να αντιμετωπίσουν τον Έκτορα, σημάδεψαν τους κλήρους τους και τους έριξαν στην περικεφαλαία του Αγαμέμνονα για να γίνει κλήρωση. Εκεί τους «έπαλλεν», δηλ. τους έσεισε ο γέρων Νέστορας και πετάχτηκε έξω από την περικεφαλαία ο κλήρος του Αίαντα τον οποίον ήθελαν και αυτός με ικανοποίηση αναγνώρισε το σημάδι του.
Αυτά για το αμπεμπαμπλόν. Για τα υπόλοιπα... Απορία ψάλτου...

Πηγή εικόνας: https://schoolpress.sch.gr/tanearamolivia/files/2021/06/21b5e729f134b63ab65dbce08097f32c_XL.jpg

Σημείωση

1. Από τις παρακάτω πηγές δεν προκύπτει παρόμοιο παιχνίδι στην Αρχαία Ελλάδα.

  • Το παιδί και το παιχνίδι στην αρχαία ελληνική τέχνη - Παιδαγωγική προσέγγιση, Βασιλοπούλου Ειρήνη, διδακτορική διατριβή, Θεσσαλονίκη 2003
  • Παίζοντας με τις αβεβαιότητες της ζωής στην Αρχαία Ελλάδα, Veronique Dasen, Καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Φρίμπουργκ Ελβετίας, μετάφραση στα Ελληνικά S. Costanza, K. Katsarelia, Περιοδικό Αρχαιολογία, Τεύχος 132, Απρίλιος 2020, σελ. 67-77, με πλούσια βιβλιογραφία.

Η alter ego media απαντά στην κυβέρνηση

Απαντώντας στους ισχυρισμούς της κυβέρνησης περί «οικονομικών συμφερόντων και εκβιασμών», μετά το δημοσίευμα για...

Ο Γιάννης Μανιάτης στο ευρωψηφοδέλτιο του ΠΑΣΟΚ

Ο πρώην υπουργός και καθηγητής στο Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Πειραιά, Γιάννης Μανιάτης, θα...

Κ. Σπυριδάκη: «Η διακυβέρνηση της χώρας δεν είναι…

Ομιλία Κατερίνας Σπυριδάκη στην Ολομέλεια της Βουλής για την πρόταση δυσπιστίας κατά της ΚυβέρνησηςΕυχαριστώ...

Πρόσφατα

Ουραγός στην Ευρώπη η Ελλάδα σε κατά κεφαλήν…

Το 2023, το κατά κεφαλήν ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) εκφρασμένο σε πρότυπα αγοραστικής δύναμης κυμαινόταν μεταξύ 64% του μέσου όρου της...

Η alter ego media απαντά στην κυβέρνηση

Απαντώντας στους ισχυρισμούς της κυβέρνησης περί «οικονομικών συμφερόντων και εκβιασμών», μετά το δημοσίευμα για...

Ο Γιάννης Μανιάτης στο ευρωψηφοδέλτιο του ΠΑΣΟΚ

Ο πρώην υπουργός και καθηγητής στο Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Πειραιά, Γιάννης Μανιάτης, θα...

e-books του Κ

dimitrakakis plires

KORZHS EXOFYLLO

thisayros cover

tragoudia cover

KYRA SARAKOSTH

the donky

Βουλγαρία - ΒΤΑ: Η Σόφια προωθεί την υποψηφιότητα…

Ο διοικητής της Βουλγαρικής Εθνικής Τράπεζας (BNB) Ντιμίταρ Ράντεφ συζήτησε με τη γενική διευθύντρια...

Μπάιντεν: Ο Νετανιάχου «περισσότερο βλάπτει παρά βοηθάει το…

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν δήλωσε χθες Σάββατο ότι θεωρεί πως ο ισραηλινός...

Αμφίρροπες οι σημερινές βουλευτικές εκλογές στην Πορτογαλία

Προσερχόμενοι σήμερα στις κάλπες για τις πρόωρες εκλογές, οι Πορτογάλοι καλούνται να επιλέξουν μεταξύ...

Οι λέξεις μας

Οι λέξεις μας: Σφεντουρίζω, Πόχα, Σκουρκοφαμελιά, Χούφταλο …

Σφεντουρίζω: εκσφενδονίζω μακριά, γρήγορα και με δύναμη. Η λέξη προέρχεται από τη σφεντόνα...

Οι λέξεις μας: Λαγοκοιμάμαι, Λω, Φοράκια

Λαγοκοιμάμαι: κοιμάμαι ελαφρά, όπως ο λαγός και αγρικάω ό,τι γίνεται γύρω μου. Ο...

Οι λέξεις μας: Λεφτήρα, Αποδιαλεγούδι, Μπασιά

Λεφτήρα: είναι η πεταλούδα. Στο εμπορικό του Πανάγου Γεώργαρη στο Καστόρι Λακωνίας, μια...

Μαρτυρίες

Απόκριες στο Καστρί στις αρχές του 1900

Αφηγείται η Χαρ. Σκιαδά Στο Καστρί Λακωνίας, το χωριό της γιαγιάς μου, η οποία μου...

Οι Απόκριες του 1955 Το δημοκρατικό πνεύμα της…

Γράφει η Ελένη Κάντζα - Σουλικιά Ήταν Κυριακή της αποκριάς γύρω στις ένδεκα (11)...

Ζωή Χιονίδου-Τσιλιγκιαρίδου

Γράφει ο Γ. Μυρίδης Υπάρχουν κάποιες περίοδοι στη ζωή μας που κάποιες πληροφορίες για συγκεκριμένο...

Τα χωριά μας

www 

ΟΙΚΙΣΜΟΙ

ΑΓΙΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ-ΡΕΓΚΟΖΕΝΑ
https://regozena.gr/

ΑΓΟΡΙΑΝΗ
https://agoriani.gr/

ΑΛΕΥΡΟΥ
http://www.alevrou.com

ΒΟΡΔΟΝΙΑ
http://www.vordonia.com/
(εμπορικο-για ελαιόλαδο αθηναλιάς)
http://bordonia.blogspot.com/

ΓΕΩΡΓΙΤΣΙ
https://www.georgitsi.gr/

ΚΑΣΤΟΡΕΙΟ
https://tokastori.wordpress.com
Με πολλές πληροφορίες για το Καστόρειο και όλα τα χωριά της περιοχής των β. Δήμων
http://tokastoreion.blogspot.com/

ΛΟΓΚΑΝΙΚΟΣ
https://www.loganikos.gr/

ΠΕΛΛΑΝΑ
https://pellana-fanclub.blogspot.com/
http://pellanas.blogspot.com/

ΣΥΛΛΟΓΟΙ-ΦΟΡΕΙΣ

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΛΟΥΣΙΝΑ
http://www.lousina.gr/
http://lousina.blogspot.com/

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΟΛΥΔΕΥΚΗΣ
https://www.polydefkis.gr/

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΛΟΓΚΑΝΙΚΙΩΤΩΝ ΣΠΑΡΤΗΣ ΒΕΛΕΜΙΝΑ
https://www.velemini.com/

ΣΧΟΛΕΙΑ

ΛΥΚΕΙΟ ΚΑΣΤΟΡΕΙΟΥ
http://lyk-kastor.lak.sch.gr/

facebook icon logo

   ΠΑΡΔΑΛΙ
https://www.facebook.com/%CE%A0%CE%B1%CF%81%CE%B4%CE%AC%CE%BB%CE%B9-%CE%A3%CF%80%CE%AC%CF%81%CF%84%CE%B7%CF%82-Pardali-Sparta-211026622326044/

ΠΕΡΙΒΟΛΙΑ
https://www.facebook.com/groups/139331976099946/