Μούντζα και μούτζα, μούζα είναι η καπνιά (αιθάλη, ασβόλη) από το τζάκι, τον φούρνο, τις φουφούδες και τα καπνισμένα τσουκάλια και γενικότερα η μελανή βρωμιά.
Ο Κοραής στα Άτακτα γράφει, «Μούζα, μουζαλία και μούντζα, μουντζαλία είναι η μόλυνσις ή μαύρισις του προσώπου (museau) , η γινόμενη από άλλον υβριστικώς, οποία είναι σχεδόν η λεγόμενη ελληνιστί προπηλάκισις από το πηλός». Από τη ρίζα αυτή προέρχεται το ρήμα μουζώνω και μουζαλώνω.
Το ρήμα μουντζώνω που αρχικά σημαίνει αλείφω το πρόσωπο κάποιου με καπνιά, σε δεύτερη ανάγνωση σημαίνει κάνω υβριστική χειρονομία με ανοιχτή παλάμη και τεντωμένα δάχτυλα (φασκελώνω). Μια συνήθεια που ανιχνεύεται στο βάθος του χρόνου και συνόδευε το έθιμο της καμήλας που ήταν διαδεδομένο στη Μικρά Ασία, στα Βαλκάνια και στην Κεντρική Ευρώπη (Πόντος, Πόλη, Ουκρανία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Ουγγαρία, Νότια Αυστρία, Σλοβενία. Ο Β. Πούχνερ (Λαϊκό θέατρο στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια, σελ. 79) υποστηρίζει πως στον ελληνικό χώρο καλούνται «καμήλες» οι μεταμφιεσμένοι και μουτζουρωμένοι με καπνιά, ντυμένοι με κουρέλια, προβιές και κουδούνια.
Στο Βυζάντιο είχαν τη συνήθεια να αλείφουν με ανοικτή την παλάμη που είχαν βουτήξει προηγουμένως στην καπνιά, τα πρόσωπα των ανθρώπων που διαπομπεύονταν.
Επί τουρκοκρατίας άφηναν αποτύπωμα ανοιχτής παλάμης με πίσσα σε οίκους ανοχής.
Κατά τον Δουκάγγιο, μούντζα είναι ο μαυριασμός με ασβόλη.
Κατά τον Φαίδωνα Κουκουλέ η λέξη μούντζα προέρχεται από το μεσαιωνικό επίθετο μουντός (=υπομέλας). Μούντα είναι το χρώμα το μελανό, ο ρύπος που γίνεται με μουτζούρα, το μουτζούρωμα. Μουτζούρης είναι ο καρβουνιάρης, ο κατάμαυρος από την κάπνα, ο λερωμένος στο πρόσωπο και στα χέρια.
Η Καθαροδευτέρα στην Καστανιά (Καστόρι) λέγεται Μουτζουροδευτέρα, από το έθιμο του μουτζουρώματος. Τα τελευταία χρόνια αναβίωσε και το έθιμο της καμήλας, της Ρουμάνας.
Στη Νέδουσα της Μεσσηνίας τα αποκριάτικα δρώμενα της Καθαροδευτέρας ξεκινούν με το ομαδικό μουτζούρωμα στα πρόσωπα κατοίκων και επισκεπτών από καπνιά φούρνου, σαν ένα είδος αντιβασκανικής προστασίας (βάλ' του λίγη μουτζούρα του παιδιού, να μη μας το ματιάσουν).
Στο Γαλαξίδι τελείται κάθε χρόνο την Καθαρή Δευτέρα το έθιμο του «αλευρομουντζουρώματος». Εκεί οι καρναβαλιστές κάνουν πόλεμο μεταξύ τους με αλεύρι και φούμο (καπνιά).
