«Εδώ είναι το Καστόρι, ένα χαρακτηριστικό πελοποννησιακό χωριό με μικρή αγορά, δημοτικό κατάστημα, αστυνομικό τμήμα, μερικές ταβέρνες και την εκκλησία. Έχει κεριά των πέντε και δέκα δραχμών, και κανείς δεν μπαίνει στην εκκλησία χωρίς να κάνει το σταυρό του και χωρίς να ασπαστεί τις εικόνες στην είσοδο».
Έτσι ξεκινά το βίντεο της εκπομπής της Δανικής τηλεόρασης με αφιέρωμα σε ένα ελληνικό πελοποννησιακό χωριό, το Καστόρι, το 1980. Η Δανική τηλεόραση επέλεξε το Καστόρι, λόγω του γεγονότος ότι η σύζυγος του εφημέριου της κωμόπολης Γεωργίου Χιώτη ήταν Δανέζα, η Καλίσα-Κάρεν Χιώτη, η οποία έκανε και τις σχετικές επαφές.
Χάρη στην Καλίσα και στο γιο τους Θωμά Χιώτη το βίντεο βρίσκεται στο youtube και έχει και ελληνικούς υπότιτλους. Έτσι θα συνεχίσουμε λίγο μεταφέροντας ότι ακριβώς παρουσιάστηκε στην Δανική τηλεόραση, και δείχνοντας πως μας έβλεπαν πολίτες μιας χώρας πιο αναπτυγμένης από εμάς.
Να θυμίσουμε ότι στις 28 Μαΐου 1979 υπογράφεται στην Αθήνα η Συνθήκη Ένταξης, ενώ την 1η Ιανουαρίου 1981 πραγματοποιείται η επίσημη ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Η τότε ΕΟΚ εξέφρασε το δισταγμό της απέναντι στην ένταξη της Ελλάδας επικαλούμενη μια σειρά από προβλήματα, όπως η σχέση της χώρας με την Τουρκία, η κακή οικονομική κατάσταση και η παράλληλη υποβολή αίτησης ένταξης της Ισπανίας και της Πορτογαλίας, αλλά ύστερα από σκληρές διαπραγματεύσεις τελικά δέχτηκε την πλήρη ένταξη της Ελλάδας. Έτσι το 19820μιλάμε για μια χώρα «προ ΕΟΚ».
Στο βίντεο στην εκκλησία χωριστά οι άντρες από τις γυναίκες και η κάμερα κάνει εστίαση στις μαυροφορεμένες ηλικιωμένες γυναίκες, όλες με καλυμμένα τα κεφάλια με μαύρα μαντήλια. Ας συνεχίσουμε με την παρουσίαση,
«Οι νέοι και πιο ικανοί για εργασία έχουν φύγει απ’ το χωριό. Κατά συνέπεια το Καστόρι δείχνει όλα τα σημεία ενός χωριού που αργοπεθαίνει, γεγονός που για τον ιερέα σημαίνει, ότι σπανίζουν τα βαφτίσια και οι γάμοι, ενώ πληθαίνουν οι κηδείες. Το Καστόρι κάποτε είχε 2500 κατοίκους, τώρα έχουν μείνει 800-900. Και όμως παραμένει εκπαιδευτικό και πνευματικό κέντρο για τα πιο μικρά χωριά της περιοχής. Οι αγρότες μένουν μέσα στο χωριό, όπως στη Δανία πριν τη μετατόπιση των αγροτών εδώ και 200 χρόνια. Επομένως είναι μακριά από τα χωράφια τους, που βρίσκονται κάτω στο λεγόμενο «κάμπο». Πιθανώς είναι τέτοιοι αγρότες που οι ειδικοί της ΕΟΚ είχαν στο νου τους όταν συνέταξαν την Οδηγία «περί αγροκαλλιέργειας στις ορεινές και λιγότερο ευνοημένες περιοχές»». Ο Κοινοτάρχης του Καστορείου κ. Μενίδης, δάσκαλος και εκδότης του εντύπου «Καστανιώτης» αναλύει στο φακό ότι η περιοχή είναι υπανάπτυκτη και απαιτούνται δυναμικές κι οργανωμένες καλλιέργειες αισιοδοξώντας ότι με την είσοδο στην ΕΟΚ και το δυναμικό χαρακτήρα του Έλληνα θα έρθει ανάπτυξη, με φόντα μια αγρότισσα που σέρνει το γαϊδούρι της μέσα από την πλατεία του χωριού. Και συνεχίζει η παρουσίαση «Σε πολλά μέρη είναι τόσο πετρώδης και άγονος ο κάμπος, ώστε τον εκμεταλλεύονται για γιδοπρόβατα και ελιές» Με φόντο έναν τσοπάνη με την γκλίτσα του και την ανάρριχτη κάπα του να βόσκει μερικά πρόβατα. «Ο τόπος φαίνεται αρκετά υπανάπτυκτος, αλλά γι’ αυτό δε φταίνε μόνο οι Τούρκοι». Μόνιμη επωδός μας, για όλα φταίνε τα τετρακόσια χρόνια της σκλαβιάς!
Δεν είναι όλοι αισιόδοξοι από την είσοδο στην ΕΟΚ. «Που και που υπάρχουν καλλιεργημένα χωράφια» και παρακάτω «Το πραγματικό πρόβλημα είναι, όπως ξέρει πολύ καλά ο Αποστολάκος (εννοεί τον Χρήστο), ότι η γη του είναι χωρισμένη σε 6 ξεχωριστά χωράφια, και ότι σπαταλά πάρα πολύ χρόνο για τη μετακίνησή του από το ένα χωράφι στο άλλο.», «Κάνει 6 χιλιόμετρα διαδρομή για να ψεκάσει και άλλα 6 για να ξεχορταριάσει. Και αναπτύσσεται το θέμα του κατακερματισμένου κλήρου παρουσιάζοντας το γεγονός ότι ο μέσος ευρωπαίος αγρότης έχει κατά μέσο όρο 90 στρέμματα κλήρο σε μία έκταση ενώ ο μέσος Έλληνας 30 στρέμματα διάσπαρτα σε διαφορετικά χωράφια. Ο Γεώργιος Λάμπος άξιος και προοδευτικός παραγωγός αναλύει το πρόβλημα των εγκαταλειμμένων χωραφιών που δε μπορεί κανείς να τα καλλιεργήσει ή να τα αγοράσει γιατί οι ιδιοκτήτες είναι μετανάστες στο εξωτερικό και επίσης οι κληρονόμοι είναι πολλοί. Επίσης, δεν υπάρχουν δρόμοι, οι υπάρχοντες είναι φτιαγμένοι για ζώα, πώς θα κινηθούν τα μηχανήματα που σιγά σιγά εμφανίζονται;
Μετά στο χωριό, στο υπόγειο μαγαζί του Οικονομάκη με τα βαρέλια με το σπιτικό κρασί το συνεργείο της τηλεόρασης πιάνει κουβέντα με τους άντρες για το τι περιμένουν από την ένταξη στην ΕΟΚ. Μερικοί είναι αισιόδοξοι. Έξω στην πλατεία «Έξω το δρόμο έχει πάρει θέση το κινούμενο σούπερ μάρκετ από τη Σπάρτη με ραδιοφωνάκια, τοστιέρες, αμερικανικά και ευρωπαϊκά είδη προσωπικής υγιεινής και ένα σωρό φτηνά μπιζού και αξεσουάρ στην πλειονότητά τους απίστευτης έλλειψης καλαισθησίας. Στην κινούμενη τράπεζα καταβάλλονται χρήματα από τους μετανάστες στο εξωτερικό που στέλνουν οικονομική βοήθεια στους συγγενείς τους. Επίσης, πληρώνονται σε δολάρια οι επιταγές των Καστοριτών που δούλεψαν τόσο καιρό στην Αμερική ώστε να πάρουν σύνταξη από εκεί. Το σχολείο έχει κτιστεί με αμερικανικά δολάρια σε συνδυασμό με ελληνικές δραχμές. Και χωρίς τη συμβολή από την Αμερική ίσως να μην υπήρξε αυτό το σχολείο. Υπάρχουν προβλήματα με τη διδασκαλία στο χωριό, όπως σε όλη τη χώρα όσον αφορά τη δημόσια εκπαίδευση. Δε διδάσκεται μουσική. Δεν έχει εργαστήρια για φυσική και χημεία. Δεν έχει αίθουσα γυμναστικής και οι δάσκαλοι δεν μπορούν να δώσουν μαθήματα ξένων γλωσσών.»
Τι είναι άραγε αυτό που γεννά στην καρδιά των παιδιών τη δύναμη να ξεπεράσουν τις ελλείψεις και τη μειονεκτική θέση και να διαπρέψουν στη σύγχρονη Ελλάδα που μετατράπηκε σε ένα αναπτυγμένο κράτος, σκέφτομαι καθώς παρακολουθώ την Παναγιώτα Γιαννούλη να απαγγέλει το ποίημα για την 28η Οκτωβρίου μπροστά στο Ηρώον.
«Στο χωριό δεν έχει συχνά γλέντια. Δεν έχει σινεμά, ούτε ξενοδοχείο ή συνεδριακό κέντρο. «Ο ιερέας πάει στο νεκροταφείο στο τελευταίο κομμάτι του νέου τσιμεντόδρομου που οι κάτοικοι έχουν φτιάξει μόνοι τους. Στο Καστόρι συνηθίζεται οι κάτοικοι να διαθέτουν 5 εργάσιμες ημέρες του χρόνου για το χωριό.» Το βίντεο τελειώνει στο νεκροταφείο.
Τα επόμενα τριανταεπτά χρόνια, μέχρι σήμερα, η Ελλάδα έζησε το ντελίριο των ευρωπαϊκών προγραμμάτων και των επιδοτήσεων από την Ευρωπαϊκή Ένωση, σημαντικές προσπάθειες εξορθολογισμού της νομοθεσίας σε διάφορους τομείς και το όνειρο μιας κομπραδόρικης ανάπτυξης. Και δύο αναδιανομές πλούτου συνέβησαν στη χώρα μας.
Ο τσιμεντόδρομος έγινε άσφαλτος, όπως άσφαλτος έγινε και ο δρόμος για τον κάμπο. Σήμερα με τον νέο παραευρώτιο δρόμο σε δύο ώρες είσαι στην Αθήνα. Δεν υπάρχουν πια άλογα και γαϊδούρια παρά μόνο για φολκλορικούς λόγους. Μηχανήματα παντού, μέχρι και τις ελιές με μηχανήματα τις μαζεύουμε. Επιπλέον δεν περπατάει κανείς, κάθε οικογένεια έχει κατά μέσο όρο δύο αυτοκίνητα.
Αναδασμός δεν έγινε, ακόμη γι’ αυτό συζητάμε. Το καλοκαίρι πήγα στον κάμπο και ζαλίστηκα μέχρι εμετού για να πάω με το αυτοκίνητο από το ένα κτήμα στο άλλο. Ο Έλληνας δε μπαίνει σε καλούπι σκεφτόμαστε με μαγκιά. Βέβαια για να είμαστε δίκαιοι είναι πολύ δύσκολο και ίσως αδύνατο να γίνει αναδασμός σε μια περιοχή που τα χωράφια δεν είναι ισότιμα, ούτε από πλευράς ευφορίας και σύστασης του εδάφους ούτε από πλευράς πρόσβασης. Όμως οι αγρότες προόδευσαν, κυρίως στην κτηνοτροφία. Έχουμε μια υπερσύγχρονη φάρμα για εκτροφή αγελάδων και άλλες σύγχρονες μονάδες εκτροφής αγελάδων και αιγοπροβάτων. Όσα χωράφια βρέθηκαν οι ιδιοκτήτες τους καλλιεργήθηκαν από τους αγρότες της περιοχής κυρίως με καλαμπόκια και ζωοτροφές. Τα μποστάνια παραμένουν σε περιορισμένες εκτάσεις καλύπτοντας τις ανάγκες της στενής περιοχής. Η καλλιέργεια της ελιάς έγινε πιο σύγχρονη και η ποιότητα του παρθένου ελαιολάδου βελτιώθηκε σημαντικά. Σύγχρονα ελαιοτριβεία και τυποποιητήρια μεταφέρουν το εξαιρετικής ποιότητας παρθένο ελαιόλαδό μας ακόμη και στο εξωτερικό.
Αγωγοί κουβαλούν νερό για την ύδρευση του κάμπου και συστήματα τεχνητής άρδευσης λειτουργούν.
Οι γυναίκες δε φορούν πια μαύρα μαντήλια. Ακόμη και τα πρόσωπά μας γλύκαναν και φαίνεται η καλοζωία. Χτίστηκε καινούργιο σχολείο για να στεγάσει το δημοτικό αλλά τα προβλήματα της δημόσιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα δε φαίνεται να έχουν ρυθμιστεί, κάθε λίγα χρόνια έχουμε μια νέα εκπαιδευτική πρόταση που μετατρέπεται σε νέο νόμο. Κάθε υπουργός παιδείας και ένα σύστημα, αλλά ακόμη όλα τα σχολεία δεν έχουν εργαστήρια για τη φυσική και τη χημεία. Σήμερα τα Γυμνάσιο και Λύκειο Καστορείου κινδυνεύουν να κλείσουν.
Η πλατεία με σύγχρονα καταστήματα, τέσσερα σούπερ μάρκετ, δύο φούρνοι, φαρμακείο, ζαχαροπλαστείο, καφενεία, ταβέρνες, καφετέρια, μπαράκια.
Και μιας και η ζωή και η ιστορία δεν κινούνται γραμμικά ξαναγυρίσαμε στην καμπή και η Ελλάδα πτώχευσε και όλα όσα κατακτήσαμε φαντάζουν επίφοβα να μειωθούν ή και να χαθούν. Και έχουν αρχίσει να πληθαίνουν οι φωνές σχετικά με το τι κερδίσαμε από την Ευρωπαϊκή Ένωση και ψηφίζουν «Grekxit». Έτσι είναι η ιστορία. Και η μόνη ελπίδα είναι να διδάσκεσαι από τα γεγονότα.
Το βίντεο είναι διαθέσιμο στο youtube στη σελίδα https://www.youtube.com/watch?v=w4YhARMpQHo.
Οι φωτογραφίες έχουν απομονωθεί από το βίντεο και αποτελούν εικόνες από το Καστόρι του 1980, όχι και τόσο παλιά.
ΕΛ
