Το κείμενο που ακολουθεί είναι ένα είδος οδοιπορικού στο κινηματογραφικό τοπίο των αρχών του 20 αιώνα στην Ελλάδα. Προσπαθεί να καταγράψει την πρώτη φορά που οι άνθρωποι είδαν κινηματογράφο σε πόλεις και χωριά. Σίγουρα είναι ελλιπές. Περιμένουμε πληροφορίες για τη συμπλήρωσή του για μέρη που η πρώτη κινηματογραφική προβολή δεν εντοπίστηκε ακόμα.

(Δημοσιεύτηκε στο αφιέρωμα των ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΩΝ της Καθημερινής “Ιστορίες από τον Ελληνικό Κινηματογράφο”, 11 Νοεμβρίου 2001 με τον τίτλο “Η Ελλάδα βλέπει σινεμά”.)

Στο Καστόρι

Όταν πέρυσι, για πρώτη φορά, ταξίδεψα στο Καστόρι δεν μπόρεσα να απολαύσω την υπέροχη διαδρομή. Προσπαθούσα διαρκώς να αναπλάσω στη φαντασία τον δρόμο, τη μέρα που τον διάβηκε ο κ. Λεονάρδος, έναν αιώνα πριν, πραγματοποιώντας, χωρίς φυσικά να το γνωρίζει, το τελευταίον της ζωής του ταξίδιον. Ήταν το 1905, παραμονές της δολοφονίας του Θ. Δηληγιάννη.

Ο κύριος Λεονάρδος, ο «πρώτος κινηματογράφος», όπως τον χαρακτήρισε ένα λιτό δημοσίευμα του «Κινηματογραφικού Αστέρα» το 1925, εκτελούσε με συνέπεια το «ιεραποστολικό» έργο της διάδοσης της νέας τέχνης. Περνούσε από πόλεις και χωριά, έστηνε όπου του προσφερόταν χώρος το μηχάνημα και έδειχνε στους έκπληκτους επαρχιώτες τις «κινούμενες φωτογραφίες».

Ο ανηφορικός δρόμος, που ελίσσεται στους πρόποδες του Ταϋγέτου, θα τον υποχρέωνε σε συχνές στάσεις. Το πρωτόγονο κινηματογραφικό μηχάνημα δεν ήταν ιδιαίτερα βαρύ, αλλά τα χρόνια βάραιναν στις πλάτες του αγαθού πρεσβύτη. Αλλά στο Καστόρι δεν πρόλαβε να κάνει τις προγραμματισμένες προβολές του. Αρρώστησε και πέθανε και καμιά άλλη πληροφορία γι αυτόν δε σώθηκε.

Ο πρωτοπόρος κ. Λεονάρδος, ασφαλώς δεν ήταν ο πρώτος κινηματογραφιστής που εμφανίστηκε στην Ελλάδα. Προηγήθηκαν αρκετοί άλλοι. Και δρόμους άνοιξαν στη νεογέννητη τέχνη. Τα αβέβαια, ντροπαλά βήματα των πρώτων στιγμών προσπαθεί να ανιχνεύσει το κείμενο αυτό.

Στην Αθήνα

Η πρώτη παρουσίαση της νέας εφεύρεσης έγινε στην Αθήνα, τον κρύο Νοέμβρη του 1896.Περίεργη χρονιά κι αυτή. Τέλη Μαρτίου με αρχές Απριλίου έγιναν στην Αθήνα οι πρώτοι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες που έδωσαν λάμψη στη ταλαιπωρημένη πόλη και μόλις τέλειωσαν ξέσπασαν τα   Λαυριακά, η πρώτη σημαντική εργατική κινητοποίηση στο ελληνικό κράτος. Το Νοέμβρη, εν μέσω καταστροφικών πλημμύρων, εμφανίστηκε κι ο κινηματογράφος.

Όταν μια μέρα σε ένα προς ενοικίαση κατάστημα του ισογείου της οικίας Συγγρού, στην οδό Κολοκοτρώνη αναρτήθηκε η πινακίδα με την επιγραφή “Cinematofotographe Edison”, κανείς δεν ξαφνιάστηκε. Ήδη πριν τρία χρόνια η εφημερίδα «Αστυ» είχε περιγράψει τη νέα εφεύρεση του δαιμόνιου αμερικανού Τόμας Έντισον.

Νίκος Θεοδοσίου, σκηνοθέτης, ερευνητής

Σημείωση: Στον παρακάτω σύνδεσμο μπορείτε να δείτε ολόκληρο το ντοκυμαντέρ. Στα πρώτα τρία λεπτά, την επίσκεψη του Νικ. Θεοδοσίου στην Καστανιά σε αναζήτηση του κυρίου Λεονάρδου.

https://www.youtube.com/watch?time_continue=345&v=VB1Ns2tG5mM