Μου γράφεις:
Κατά τη γνώμη μου μετά το 2000 και πιο πριν άλλαξαν σιγά σιγά τα δεδομένα παγκοσμίως στην ανάπτυξη της τεχνολογίας και στις επιπτώσεις της στην εργασία.
Οι νέες τεχνολογίες που εφαρμόζονταν στην οικονομία πάντοτε είχαν επιπτώσεις. Θετικές, γιατί αύξαναν την παραγωγικότητα της εργασίας. Αρνητικές σε εκείνους τους τομείς όπου υποκαθιστούσαν την ανθρώπινη εργασία.
Παραδείγματα: Το αλέτρι, στέρησε την εργασία από σκαφτιάδες αλλά βοήθησε τους γεωργούς. Το τρακτέρ αντικατέστησε τα ζωήλατα αλέτρια και άρα στέρησε την εργασία πολλών, αλλά αύξησε κατά πολύ τη δυνατότητα καλλιέργειας. Οι νερόμυλοι, οι ανεμόμυλοι αντικατέστησαν χερόμυλους και δούλους ή δούλες που τα δούλευαν. Οι συλλεκτικές μηχανές βαμβακιού ουσιαστικά απελευθέρωσαν τους δούλους και έτσι βοήθησαν στην εξάλειψη της δουλείας από τα βαμβακοχώραφα στις ΗΠΑ. Η τεχνολογική πρόοδος όμως τα τελευταία 200-250 χρόνια είναι ραγδαία. Η βιομηχανική επανάσταση έστειλε εκατομμύρια εργαζομένους από τα χωράφια στα εργοστάσια. Και όσο και αν πιστεύεται πως η εργασία στα εργοστάσια ήταν απάνθρωπη σε σύγκριση με την εργασία στα χωράφια ήταν προτιμότερη, γι΄ αυτό και τόσος κόσμος «πήρε των ομματιών του».
Η Παγκοσμιοποίηση, τέλος, δεν είναι κάτι καινούριο. Σκέψου τις τεράστιες αυτοκρατορίες του παρελθόντος (Ρωμαϊκή, Βυζαντινή, Οθωμανική κ.λπ.). Η σημερινή μπορεί να θεωρηθεί και πολύ πιο δημοκρατική δεδομένου πως δεν έχουμε να κάνουμε με έναν αυτοκράτορα-παντοκράτορα αλλά με πολλούς αντιμαχόμενους παίκτες (πολυεθνικές, εθνικά κράτη κ.λπ.). Στο μέλλον, δε, μάλλον θα ανοιχτεί και σε πολλούς άλλους, αρκετά μικρότερους η παγκόσμια κοινότητα (λόγω νέων τεχνολογιών).
Λιγότερες θέσεις εργασίας στις χώρες της Δύσης. Αναζήτηση και εύρεση από αυτές ιδιαίτερα πάμφτηνων εργατικών χεριών σε συγκεκριμένες χώρες, ακόμα και σε πλοία που δεν υπόκεινται σε καποιας χώρας φορολογικό καθεστώς.
Αλλά περισσότερες στην Ανατολή, την Αφρική και γενικά στον τρίτο κόσμο. Η παγκόσμια φτώχεια έχει μειωθεί ραγδαία, ο μέσος όρος ζωής παντού έχει αυξηθεί θεαματικά, ο πληθυσμός της Γης φτάνει τα 8 δισ. Τα εργατικά χέρια, που εμείς εκτιμάμε πως είναι πάμφτηνα, στις χώρες τους βοηθάνε πλήθη εξαθλιωμένων να βγουν από τη λάσπη.
Τα πλοία και το κεφάλαιο, γενικότερα, δεν μπορείς, τουλάχιστον μόνος σου, να τα ελέγξεις,. Τα έσφιξες, φύγανε. Ρίξε μια ματιά τι έγινε μετά τη ρωσική επανάσταση. Φυσικά είναι εύκολο να λέμε πως πρέπει να φορολογηθούν, να κλείσουν οι «φορολογικοί παράδεισοι» ή τουλάχιστον να ελεγχθούν, αλλά πώς; Η οικονομική εξουσία μοιάζει με χιονοστιβάδα. Κατρακυλώντας αυξάνεται με την προσκόλληση και πολιτικής εξουσίας, που φέρνει μεγαλύτερη οικονομική εξουσία κ.ο.κ. Για να σπάσει χρειάζεται τεράστια ενέργεια –με όρους Φυσικής. Δεν λέω να τα παρατήσουμε αλλά να έχουμε επίγνωση της πραγματικότητας.
Η οικονομία της κάθε χώρας δεν εξαρτάται αποκλειστικά από την ίδια άλλα από τις πολιτικές ή οικονομικές επιδιώξεις των ισχυρών οικονομικά. Η πρωτογενής παραγωγή, η βιομηχανική παραγωγή είναι εξαρτημένες.
Ποτέ και πουθενά η οικονομία ή η πολιτική κάποιας χώρας ήταν αποκλειστικά δική της υπόθεση. Τα όσα λέγονται περί εθνικής ανεξαρτησίας (πλήρους ανεξαρτησίας, για να μην παρεξηγηθώ) δεν ίσχυσαν ποτέ και σε καμία οργανωμένη ανθρώπινη κοινωνία. Ρίξε μια ματιά στην παγκόσμια Ιστορία. Διάβασε ένα μικρό κομμάτι από τον Θουκυδίδη για τις συνομιλίες Αθηναίων με τους κατοίκους της Μήλου. Θα εκπλαγείς για τον κυνισμό των Αθηναίων και την προβολή της ισχύος τους (Θουκυδίδου Ιστορία V83-114).
Η πρωτογενής παραγωγή στη Δύση, και ειδικότερα στην Ευρώπη, μη νομίζεις πως είναι βιώσιμη αν δεν υπήρχαν οι επιδοτήσεις. Αν δεις τις τιμές γεωργικών προϊόντων χονδρικής στη Λαχαναγορά θα διαπιστώσεις πως τα εισαγόμενα από τρίτες χώρες είναι πολύ φτηνότερα των ντόπιων. Αν, λοιπόν, θέλεις φτηνά αγροτικά προϊόντα θα αγοράσεις εισαγόμενα, βοηθώντας πάμπτωχους αγρότες, ή ακόμα και εργάτες γης σε αγροκτήματα εταιρειών ή μεγαλοϊδιοκτητών, να γίνουν λιγότερο φτωχοί. ¨Όμως έτσι το εισόδημά σου θα διοχετευτεί σε τρίτες χώρες, άρα θα λείψει από την εσωτερική αγορά. Το ίδιο συμβαίνει και σε ένα σωρό προϊόντα. Ποιος όμως αγοράζει ακριβά για να μείνουν τα λεφτά στη χώρα του; Και αν το αποφασίσει θα καταφέρει να επιβιώσει;
Δεν είμαι λουδίτισσα και είμαι υπέρ της ανάπτυξης της τεχνολογίας αλλά θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και να προλαμβάνονται οι επιπτώσεις της στα κεκτημένα του ανθρώπου όπως υγεία και εργασία.
Υπογράμμισα το κεκτημένα γιατί δεν υπάρχει –στην πραγματική ζωή- κάτι τέτοιο. Η εξέλιξη δεν είναι γραμμική. Δεν σημαίνει πως το αύριο θα είναι καλύτερο από το σήμερα. Αυτό δεν συνέβαινε ποτέ και ούτε, νομίζω, πως θα συμβεί στο μέλλον. Για παράδειγμα πού ήταν η Ελλάδα το 2004 και πού είναι σήμερα (ή το 2013, το 2015 κ.λπ.). Η Αργεντινή πριν 100 χρόνια ήταν μέσα στις 10 πλουσιότερες χώρες. Ρίξε μια ματιά και στην Ιστορία. Πώς λέει η Εκκλησία μας; «πλούσιοι επτώχευσαν και επείνασαν».
Ανυπομονώ να μου πεις αν βρήκαμε κοινό πεδίο συζήτησης.
Τα παραπάνω αποδεικνύουν πως βρήκαμε κοινό πεδίο συζήτησης.
Το κείμενο δείχνει απαισιόδοξο αλλά δεν είναι. Γιατί δεν μιλήσαμε για μια παράμετρο που, κατά τη γνώμη μου, είναι η σπουδαιότερη: Την Παιδεία.
Θα αναφέρω εδώ μερικά, σχετικά με την Παιδεία, γραμμένα εδώ και 50 χρόνια:
Ο Ρ. Μακναμάρα, πανίσχυρος υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ επί Κένεντι, σε μια ιστορική του έκθεση του 1967 για τις μελλοντικές εξελίξεις και για το «τεχνολογικό χάσμα» που διαμορφωνόταν, υποστήριζε. «...Αυτό το τεχνολογικό χάσμα ουσιαστικά, μόνο στις ρίζες του μπορεί να κτυπηθεί. Στην Παιδεία. Η Ευρώπη είναι αδύνατη, πολύ αδύνατη στον τομέα της εκπαιδεύσεως». «...Αν η Ευρώπη θέλει να ελαττώσει το τεχνολογικό χάσμα, οφείλει πριν απ’ όλα να βελτιώσει και να γενικεύσει την εκπαίδευσή της και ποσοτικώς και ποιοτικώς. Άλλος τρόπος για να λυθεί το πρόβλημα δεν υπάρχει».
Ο δε Έλληνας καθηγητής Δ. Χωραφάς, την ίδια περίπου εποχή, στο βιβλίο του «Η επανάσταση της γνώσεως», αναφέρει: «Η Αμερική δαπανά το 1/4 του ΑΕΠ για την παραγωγή και διανομή κάθε είδους γνώσεων - από την πιο σημαντική ως την πιο κοινή». «...Οι επιστήμονες και οι τεχνικοί δεν μπορούν να καταδικασθούν σε θέσεις γραφιάδων εκ μέρους των ολίγων ανεκπαίδευτων που σχηματίζουν την τρέχουσα ηγεσία μιας χώρας».
Λίγο νωρίτερα, το 1962, ο Νικηφόρος Βρεττάκος έγραφε:
"ΜΙΑ ΕΡΕΥΝΑ του μορφωτικού επιπέδου της πολιτικής ηγεσίας του τόπου μας, λύνει εύκολα το μυστήριο του οπισθοδρομικού αυτού φαινομένου. Δεν γνωρίζει τίποτε άλλο πέρα από ό,τι απαιτεί η καθημερινή πολιτική και εμπορική συναλλαγή της ζωής.
Αγνοεί όλους τους ουσιαστικούς συντελεστές της προόδου, αγνοεί το πνεύμα, γιατί κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει κάτι με το οποίο ο ίδιος δεν ήλθε σε επαφή. Θυμίζει τους απλοϊκούς του παρελθόντος, που έστελναν το παιδί τους να μάθει γράμματα για να μπορεί να ξεχωρίζει από τους άλλους, μιλώντας ή γράφοντας μια κατασκευασμένη καθαρεύουσα. Η καθαρεύουσα ήταν τα "γράμματα", η "γνώση", η "μόρφωση".
ΤΥΦΛΗ για όλες τις ανώτερες κατευθύνσεις η ηγεσία, τυφλή και ηθικά διεφθαρμένη, δεν μπορεί να αναλάβει την ευθύνη για το καλύτερο, που δεν το γνωρίζει. Στον τομέα της Παιδείας δε θα μπορούσε να οργανώσει τίποτα περισσότερο από έναν ιδιότυπο "οίκο τυφλών". Όπως συμβαίνει και στην πραγματικότητα".
ΤΕΛΟΣ ο Γάλλος συγγραφέας Αντουάν ντε Σαιντ Εξυπερύ στο βιβλίο του Γη των Ανθρώπων αναφέρει: «Μόνο το πνεύμα όταν πνέει στη λάσπη μπορεί να δημιουργήσει τον άνθρωπο».
Άρα, κατά τη γνώμη μου, αντί να μεμψιμοιρούμε καλύτερα να δούμε πώς μπορούμε να εκμεταλλευτούμε και εμείς τη σημερινή κατάσταση, καθένας στο δικό του χώρο, τοπικά, περιφερειακά, εθνικά και πανευρωπαϊκά.
Αυτά.
