Ντελεκούτσα, αντελέτσα, ντεντελέτσα, στα χωριά μας, στον βόρειο Ταΰγετο σημαίνει παίρνω κάποιον στην πλάτη μου και τον κουβαλάω.
Σύμφωνα με τον Λιθοξόου το κουβάλημα κάποιου στην πλάτη ή στον ώμο είχε διάφορες ονομασίες: καλικούτσα, γκαλικότσα, γκάνια, γκότσι, ζαλούκα, καβαλίτσα, αγκάνια, αγκότσα, αμπρουζά, αρμακόλου, αμπελέτσα, αμπέτσα κ.ά.
Γνωρίζουμε τη σημασία των λέξεων αλλά στις περισσότερες αγνοούμε την ετυμολογία τους.
Επειδή στην ντελεκούτσα (αντελέτσα) ο μεταφερόμενος κάθεται στο σβέρκο και στερεώνει τα πόδια του μπροστά στο στήθος αυτουνού που τον κουβαλάει, ίσως η λέξη σχετίζεται με την αντελίνη (στηθιστήρ κατά τον Δουκάγγιο).
Ο Μαυρίκιος αναφέρει «μικρά τουφία των οπισθελίνων και αντελίνων των ίππων».
Σύμφωνα με το λεξικό της Μεσαιωνικής Γραμματείας του Κριαρά, αντελινομπροστέλινα είναι τα λουριά που συγκρατούν τη σέλα ή το σαμάρι περνώντας αντίστοιχα μπροστά από το στήθος και στα νώτα κάτω από την ουρά του ζώου.
Στη λέξη καλικούτσα ίσως το α΄ συνθετικό σχετίζεται με το collum που σημαίνει τράχηλος ανθρώπων και ζώων.
Στο blog του Ευρυτάνα Ιχνηλάτη η αμπελέτσα ετυμολογείται από το ιταλικό amplesso που σημαίνει έρχομαι σε στενή επαφή με κάποιον και τελικά σε ερωτική επαφή.
Φαίνεται πως η ντελεκούτσα είναι μια πρακτική διαχρονική και διατοπική.
Όταν έπεσε η Τροία στα χέρια των Ελλήνων, ο Αινείας ο μυθικός πρόγονος των Ρωμαίων φεύγοντας, αντί για πολύτιμα αντικείμενα, διάλεξε να κουβαλήσει στην πλάτη του τον γέροντα πατέρα του Αγχίση.
Ο ηττημένος στα παιχνίδια μικρών και μεγάλων αναγκαζόταν να κουβαλάει στις πλάτες του τον νικητή που ήταν αντίπαλος στο παιχνίδι. Η ντελεκούτσα χρησιμοποιούνταν και για σκανδαλιές, να πηδήξουν καμιά μάντρα ή να κλέψουν φρούτα.
Στο εσώφυλλο του περιοδικού «Επιστήμη και Ζωή», Αθήναι 10 Ιουνίου 1959, αριθ. 2, με εκδότη τον Λουκή Ακρίτα έχει μια φωτογραφία με το παρακάτω σχόλιο. «Η φωτογραφία αυτή είναι αναμφισβήτητα έντονα δραματική. Ο νικητής στους παλαιστικούς αγώνες, μεγαλοπρεπής και περήφανος, φέρεται στους ώμους του ηττημένου αντιπάλου του που αισθάνεται βαριά το διπλό ηθικό και υλικό βάρος».
Σχετικά με τη λέξη ντεντελέτσια ο Καστανιώτης Παναγιώτης Ξυδιάς αφηγήθηκε το εξής περιστατικό. "Ο Γιάννης ο Ξυδιάς, ο Στράτης ο Σκαρλατίνης και ο Ηλίας ο Σκιαδάς παίζανε στο καφενείο σκαμπίλι και είχανε συμφωνήσει, όποιος κερδίσει να τον πάνε στο σπίτι του ντεντελέτσια. Κέρδισε ο Λιας ο Σκιαδάς και έπρεπε να τονε πάνε σπίτι του, όπως είχανε συμφωνήσει. Ο Στράτης που ήταν από πλούσια οικογένεια ντρεπότανε να τονε δουν να κουβαλάει τον Λια στις πλάτες του και λέει του Γιάννη του Ξυδιά. -Πήγαινέ τον εσύ λίγο πιο παρακάτω και θα τον πάρω εγώ, από κει και πέρα".
Επίσης σε σχολικό βιβλίο υπάρχει μια ζωγραφιά που απεικονίζει έναν άνδρα, Χιώτη συγκεκριμένα, να κουβαλάει στην πλάτη έναν συμπατριώτη του. Αυτό εξηγεί, γιατί οι Χιώτες πήγαιναν δυο-δυο, στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Όταν ένας Τούρκος πεζός, συναντούσε έναν Χιώτη στον δρόμο τον υποχρέωνε να τον μεταφέρει στους ώμους του δηλ. να τον πάρει ντελεκούτσα. Για τον λόγο αυτό οι Χιώτες πήγαιναν δυο-δυο, και μόλις βλέπανε Τούρκο, έπαιρνε ο ένας τον άλλο στην πλάτη του μέχρι να περάσει ο κίνδυνος.
Φαίνεται πως από πολύ παλιά, ο ισχυρότερος καθόταν στον σβέρκο του πιο αδύναμου.
